Биринчи "Эл-класико" тарихи: Англияликларнинг изи ва Мадриддаги илк тўқнашув

1902 йилда, Испания қироли Альфонсо XIIIнинг 16 ёшга тўлиши муносабати билан ташкил этилган "Копа де ла Коронасён" турнири ярим финалида "Барселона" Мадридга илк бор келганида, жамоа сафида уч нафар инглиз футболчи бор эди — Артур Уитти, Жон Парсонс ва Ҳенри Моррис. Ўша май ойидаги учрашув "Гипподром"да бўлиб ўтди. Каталония нашрларидан бири ёзганидек, улар мухлислар томонидан "жентльменга хос бўлмаган" муносабатдан ҳайратда қолишган: “Барселона” ўйинчилари йиқилганда, гол урганда сукунат ҳукм сурган. Аммо натижа барибир каталонмяликлар фойдасига бўлган — 3:1.

Ўша пайтда матбуот “Барселона” жисмоний тайёргарлик ва тажриба борасида сезиларли устунликка эга эканини таъкидлаган. Уитти ва Парсонс Каталонияда туғилган бўлиб, клубни тузган илк аъзолардан саналишган. Моррис (ҳақиқий исми Энрике) Манилада инглиз отаси ва испан онасидан туғилган, ўн ёшли пайтида Барселонага кўчиб келган ва шаҳардаги бир неча жамоаларда тўп сурган. Шунингдек, каталонияликлар таркибида икки швейцариялик ва бир немис ҳам бўлган.

“Мадрид” эса ўшанда ҳали “Реал” деб аталмаган ва фақат икки ой аввал каталониялик икки ака-ука томонидан тузилган янги клуб эди. Ўйинчиларнинг кўпчилиги ҳали футболни янги ўрганаётганди.

Ўша учрашувда “Мадрид” тарихидаги илк расмий голни ва “Эл-класико”лар тарихидаги илк голни ирландиялик Артур Жонсон киритган. У ўшанда жамоадаги ягона хорижлик бўлиб, кейинчалик “Мадрид” мураббийига айланган. Унинг “Эл Хералдо” газетасида чоп этилган тавсияларидан бири шундай эди:

"Тўп майдон ташқарига чиққач, футболчилар тезроқ қайтиши керак. Агар шундай қилинса, ўйин бир ёки бир ярим соатда тугарди. Ҳозир эса икки ёки уч соат бўлиб кетмоқда — кўп қисми сигарет чекиш ва гап-сўзга сарфланяпти". 

Газета унинг фикрини жиддий қабул қилиш кераклигини таъкидлаган, чунки "инглиз жамоаларидаги тажрибаси" бор эди. Ўша илк йилларда Британиядан келган футболчилар дунё бўйлаб энг яхши деб ҳисобланган, уларнинг таъсири катта бўлган. Аммо бу абадий давом этмади — 1929 йилда Испания чемпионати ташкил этилган пайтда инглиз футболчилари деярли қолмаган эди.

Уитти, Парсонс, Моррис ва Жонсон футбол тарихи бошланишида қатнашган, "жамият воқеаси"ни яратган шахслар бўлишган. Аммо Ла Лиганинг кейинги 192та "Эл-класико" тўқнашувида бирор инглиз футболчиси майдонга тушмаган. Ҳамма нарса содир бўлган, фақат шу эмас. Аммо якшанба куни, ўша тарихий "Гипподром"дан бир мил шимолда, бу анъана ниҳоят бузилади.

"Бу — футболдаги энг йирик ўйин", — деди Маркус Рэшфорд.

Унинг рақиби эса Жуд Беллингем бўлади. Агар Трент Александр-Арнольд бир ойлик мушак жароҳатидан сўнг тўлиқ соғайгани ҳақида шифокорлардан рухсат олса, у ҳам майдонга тушиши мумкин, гарчи асосий таркибда бошлаши эҳтимоли кам бўлса-да.

Рэшфорд ва Беллингем илгари 12 марта бир жамоада ўйнашган, аммо ҳалигача бир-бирларига қарши майдонга тушишмаган.

Испаниянинг олий дивизионида ҳозиргича бу қадар кўп инглиз футболчилари бўлмаган: Конор Галлахер — "Атлетико Мадрид"да, Ови Эжария — "Реал Овьедо"да, Тайрис Долан — "Эспаньол"да, Абу Камара эса — "Хетафе" сафида. Шу билан бирга, тарихда илк бор "Реал Мадрид" ва "Барселона" таркибида бир вақтнинг ўзида инглиз футболчилари ўйнаяпти.

Бу ёзда Маркус Рэшфорд "Барселона" сафида ҳаракат қилган илк инглиз футболчисига айланди — бу мартаба охирги бор Гари Линекерга насиб этган эди (Маркус МакГуан ва Луи Барри биринчи жамоада дебют қилмаган). Линекер "Барса"га келган пайтда Ла Лига давридаги илк "Реал Мадрид" футболчиси Лори Каннингем анча аввал жамоани тарк этган эди. Кейинчалик Линекер ҳам жамоадан кетди ва унинг ўрнини 1999 йилда "Бернабеу"да Стив МакМанаман, шундан сўнг Дэвид Бекхэм, Жонатан Вудгейт ва Майкл Оуэн босди.

Линекер "Барса"да Стив Арчибалд билан бирга ўйнаган ва кейинчалик унинг сафига Марк Хьюз ҳам қўшилган. 1987 йил январь ойида у "классико"да хет-трик қайд этган, орадан икки ҳафта ўтиб эса Англия терма жамоаси сафида "Бернабеу"да тўртта гол урган. "Шунда мен ҳақиқатдан ҳам яхши футболчи эканимни англадим", — деган эди Линекер.

Испанияга келиш Жуд Беллингем учун ўз салоҳиятини намойиш этиш имконини берди — у Ла Лигада дебют мавсумидаёқ энг яхши футболчига айланди ва Чемпионлар лигасини ютди. Рэшфорд учун эса бу нафақат бошқаларга, балки ўзига ҳам яна бир бор "мен ҳали ҳам яхши ўйин кўрсата оламан" деб эслатиш имконияти бўлди.

"Бу аввал ҳам бўлган, мен "Барселона" билан келиб чиқиши мумкин бўлган трансфер ҳақида гаплашганман, аммо турли сабабларга кўра бу амалга ошмаган. Энди эса бу менинг имкониятим", — деди у "ESPN"га берган интервьюсида.

"Нима учун шундай бўлганини аниқ айтиш қийин. Мен учун бу жуда кўп йил бир жойда яшаш билан боғлиқ. Одамлар бунга эътибор бермайди, лекин менинг 23 йиллик ҳаётим "Манчестер Юнайтед" билан боғлиқ. Баъзан инсонга ўзгариш керак бўлади. Балки менда ҳам шундай бўлгандир. Менда катта ўзгариш йўқ — фақат янги муҳит, янги маданият, холос. Мен бу ерда ўйнашдан завқ оляпман". 

Ҳақиқатдан ҳам, бу ўзгариш унга фойда келтирди — ва у ҳам "Барселона" учун фойдали бўлди. Каталония клуби уни аввал ҳам олиб келишга уринган, шу билан бирга Нико Уильямс ва Луис Диасни ҳам кузатган эди. Рэшфордни улар ҳужум чизиғида универсаллик киритиш учун чақиришган — у назарий жиҳатдан ўнг қанотда ҳам, чапда ҳам, марказда ҳам ўйнай олади.

Гарчи у ижара асосида келган бўлса-да, регистрация жараёни кечикди — бу ҳақда Ханс-Дитер Флик норозилик билдирган эди. Энди эса Рэшфорд "қолмоқчимисиз?" деган саволга шундай жавоб беради: "Албатта, шубҳасиз". 

Жамоа ҳам уни сақлаб қолишни хоҳлаяпти. Ламин Ямал, Роберт Левандовски, Рафинья ва ҳатто Ферран Торрес жароҳат олган бир пайтда, Рэшфорд кутилгандан кўра кўпроқ ўйнади — у лигада фақат Торресдан кейин иккинчи бўлиб энг кўп асосий таркибда тушган футболчи. Асосан ўзининг севимли чап қанотида ҳаракат қилмоқда.

Рафиньянинг жароҳати ҳис этилган бўлса-да, Рэшфорд Испания футболидаги тор жойлардаги ўйинга мослаша олмаслик ҳақидаги шубҳаларни бартараф этди. У 12 та ўйинда 5 та гол уриб, 6 та голли узатма берди. Сешанба куни у "Олимпиакос"га қарши 6:1 ҳисобидаги ғалабада дубль ва бир ассист қайд этди — унинг голларидаги хотиржамлик, ўзини эркин ҳис қилиш белгиси бўлди.

Эртаси куни Беллингем "Ювентус"га қарши 1:0 ҳисобидаги ғалабада ягона гол муаллифи бўлди. У ҳам ўзининг илк мавсумидаги каби олдинги позицияда ҳаракат қилди ва бу гол унга ҳам керак эди. Бу ғалабалар орқали икки инглиз юлдузи яна Испаниянинг бош саҳнасида тўқнаш келмоқда — "классико" олдидан интрига янада кучайди.

Жуд Беллингемга ниҳоят операция керак бўлди — бу нарсага "Клублар ўртасидаги Жаҳон чемпионати"дан сўнггина вақти топилди. Беллингем илк таркибга фақат дерби — "Атлетико"га қарши ўйинда қайтди... ва "Реал Мадрид", шунга қадар мағлубиятсиз келаётган жамоа, 2:5 ҳисобида енгилди.

Беллингем йўқ пайтда жамоа бошқа тузилишни қурганди, унинг шошмашошарлик билан қайтиши эса бу тизимни бузди. Шу боис, Хаби Алонсо танқид қилинди — унинг ўзи ҳам кейинроқ тан олди: агар қайта имкони бўлса, ўшанда Беллингемни таркибга қўшмас эди. Аммо бу кейинги ўйинларда уни захирада қолдиришни англатмаган.

Шундан кейин у икки ўйинни ўтказиб юборди ва Англия терма жамоаси рўйхатига ҳам киритилмади — бу унинг ҳали тайёр эмаслигини тан олиш, шу билан бирга, қайта тикланиш имконияти эди. Кейин у "Хетафе" ва "Ювентус"га қарши асосий таркибда майдонга тушди — янги бошланиш имконияти берилди.

Чоршанба куни у "Бернабеу"да 1 апрелдан буён илк бор гол урди — ва бу энг катта баҳс олдидан жуда ўз вақтида келди. 

"Унинг "Хетафе"даги ўйини ҳам, бугунги ўйини ҳам ёқди, айниқса урган голи", - деди Алонсо. "У дунёдаги энг яхши футболчилардан бири. Мен ундан фақат битта нарсани хоҳлайман — имкониятдан унумли фойдаланиш ва жамоага фойда келтириш". 

Беллингемнинг ўзи эса шундай деди:

"Ўтган йил мен учун фалокат деб ҳисобламайман — 15 та гол, 14 та ассист бор эди. Лекин умумий кайфият шундай эдики, гўё бу ёмон мавсумдек туюлган. Мен ҳам шунинг бир қисми бўлганман — ўтган мавсумда биз яхши ўйнай олмадик. Яхши лаҳзалар бўлган, лекин илк йилдаги даражада эмас. Энди елкам операция қилинди, янги мураббий бор, у жамоага янги шакл, янги ўйин услубини бермоқда". 

Энди эса навбат шунча йиллардан бери ҳар мавсумни белгилаб берувчи ўйинга етди — бу сафар янада катта маънода. "Реал Мадрид" — "Барселона". Спорт тарихидаги энг буюк рақобат. Биринчи ўриндаги жамоа иккинчисига қарши. Килиан Мбаппе — Ламин Ямалга қарши, Беллингем — Рэшфордга қарши.

123 йил олдинги "Гипподром"дан бошланган тарих бугун яна ёзилади — инглиз футболчилари учун янги саҳифа очилиши мумкин.

"Мен Манчестердаман ва болалигимда "классико"ни томоша қилардик. Аммо бу тажрибани ҳақиқатдан ҳам эсда қоларли қилиш учун мен жамоага ғалаба қозонишда ёрдам беришим керак", - деди Рэшфорд.